महाराणी अहिल्यादेवी होळकर – महिला स्वाभिमानाचा भारतीय दीपस्तंभ – प्रा . मिनाक्षी जगदाळे
सोलापूर प्रतिनिधी
भारतीय संस्कृती आणि इतिहासाचा अभ्यास करताना ज्या महान महिलांचे नाव इतिहासात सुवर्णाक्षरांनी लिहिलेले आहे आणि ज्या आपल्याला मार्गदर्शन करत आहेत, त्यापैकी एक प्रभावी व्यक्तिमत्त्व म्हणजे पुण्यश्लोक अहिल्याबाई होळकर. त्यांच्या चारित्र्याचे मूल्यमापन करताना आणि स्वतंत्र भारतातील समस्या आणि घटनांचा आढावा घेताना पुण्यश्लोक अहिल्याबाईंचे कार्य आणि त्यांच्या अलौकिक गुणांना वेगळे महत्त्व प्राप्त होते. आजच्या अनेक समस्यांवर उपाय शोधताना त्यांचे कार्य आणि व्यक्तिमत्व आपल्यासाठी मार्गदर्शक आणि प्रेरणादायी आहे.
जगात आणि भारतात गेल्या शतकात स्त्रीकेंद्रित आणि स्त्री-संबंधित समस्यांवर चर्चा अधिक तीव्रतेने सुरू झाली, आजही सुरू आहे. महिला सक्षमीकरणासाठी अनेक प्रयत्न झाले. या प्रवासात अनेक टप्पे आले. जागतिक स्तरावर पुरुषप्रधान संस्कृतीत लिंगभेदामुळे अनेक देशांमध्ये उपेक्षित, शोषित, अन्यायग्रस्त आणि वंचित महिलांनी त्यांच्या हक्कांसाठी दीर्घकाळ संघर्ष केला. त्यामुळे युरोप-अमेरिकेसारख्या प्रगत आणि लोकशाही देशातही दीडशे वर्षांच्या प्रदीर्घ संघर्षानंतर महिलांना मतदानाचा हक्क मिळाला.
महिलांच्या हक्काशी संबंधित या चळवळीचे परिणाम भारतीय समाजावरही होत होते. राजा राम मोहन रॉय, स्वामी दयानंद सरस्वती, स्वामी विवेकानंद, महात्मा फुले, आगरकर, ईश्वरचंद्र विद्यासागर, लोकहितवादी, न्यायमूर्ती रानडे, महर्षी कर्वे, कर्मवीर विठ्ठल रामजी शिंदे इत्यादी अनेक समाजसुधारकांनी सती प्रथा, बाल बंदी यांसारख्या समस्यांवर भाष्य केले आहे. विवाह, विधवा पुनर्विवाह इ. २० व्या शतकाच्या मध्यापर्यंत सामाजिक जाणीव निर्माण झाली आणि चळवळीही सुरू झाल्या. भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात महिलांनी सक्रिय सहभाग घेतला. स्त्री ही स्वतंत्र शक्ती असून सशक्त समाज घडविण्यासाठी स्त्रीचे स्वातंत्र्य आवश्यक आहे, हे सिद्ध झाले.
१९७५ हे वर्ष आंतरराष्ट्रीय महिला वर्ष म्हणून तर १९७५-८५ हे वर्ष महिला दशक म्हणून साजरे करण्यात आले. स्त्रीमुक्ती, स्त्रीस्वातंत्र्य, स्त्रीवाद अशा संकल्पना या काळात लोकप्रिय होत्या. पण भारतात महिलांच्या कल्याणाची कल्पना आणि त्यांचे कार्य फार पूर्वीपासूनच फोफावू लागले होते. याचे मूर्तिमंत प्रतीक असलेल्या अहिल्याबाई यांचा जन्म सुमारे ३०० वर्षांपूर्वी म्हणजे १७२५ मध्ये झाला. असे गौरव उद्गार जिजाऊ ब्रिगेड महिला आघाडीच्या सोलापूर जिल्ल्ह्याच्या प्रा. मीनाक्षी अमोल जगदाळे ,यांनी यावेळी बोलताना सांगितले .पुण्यश्लोक राजमाता अहिल्यादेवी होळकर यांच्या 299 व्या जयंतीनिमित्त जिजाऊ ब्रिगेड सोलापूर पंढरपूर विभागाच्या वतीने राजमाता अहिल्यादेवी यांना वंदन करण्यासाठी कार्यक्रमाचे आयोजन करण्यात आले होते.
काही लोकांचा जन्म अगदी सामान्य परिस्थितीत होतो, पण एखाद्या दैवी क्षणानंतर चमत्कार घडल्याचा भास होतो आणि त्या व्यक्तीचे जीवन दैवी स्पर्श होऊन सोन्यासारखे चमकते. ही व्यक्ती आपल्या शुद्ध जीवनाने आणि असामान्य कर्तृत्वाने इतिहास घडवते, अद्वितीय सिद्ध होते आणि अमर होते.
अहिल्याबाईंचा जन्म ३१ मे १७२५ रोजी एका मागास समाजात झाला. तत्कालीन सामाजिक परिस्थितीमुळे अहिल्याबाईंना शिक्षणाची संधी मिळाली नाही. त्यांचे बालपण जंगलात शेळ्या-मेंढ्यांना चारण्यात गेले. गावातील या ८ वर्षाच्या चिमुरडीचे गुण बाजीराव पेशव्यांनी ओळखले. इंदूरचे राजा मल्हारराव होळकर यांनीही अहिल्याबाईंच्या कर्तृत्वाची परीक्षा घेतली आणि अहिल्याबाईंचा विवाह त्यांचा मुलगा खंडेराव याच्याशी केला.
मल्हाररावांचा मुलगा खंडेराव याच्याकडे मल्हाररावांनी अहिल्येला राज्यकारभाराचे संपूर्ण शिक्षण दिले. त्यांच्या शुद्ध आचरणामुळे आणि अतुलनीय परिश्रमामुळे त्या लोकांमध्ये “वंदनीय राजमाता” म्हणून ओळखल्या जाऊ लागल्या.
या कार्यक्रमासाठी मिनाक्षी अमोल जगदाळे ,डॉ.अर्चना गवळी , अश्विनी चव्हाण,सुषमा पाटील , शितल जाधव , बालिका गोवे , संध्या सावंत , रूपाली जगदाळे , अर्चना सूर्यवंशी , हासिना बक्षी , स्वाती देवकर , सुप्रिया जगताप , सुरेखा केदारी , अनिता खटके , सुवर्णा शेंडगे , सुशिला गवलीं ,डॉ शिवानी टीलेकर , सारिका कांबले, सुषमा खरे, राबिया शैख़, शामबला तरंगें,ऐश्वर्या पिसे या महिला उपस्थित होत्या .